Robert Sturua's experiments about theatrical techniques of speech-making

“ When I started to work in the theatre, I had one cherished desire: I wanted the actors to speak naturally, like human beings generally do. Ever since my childhood, I have always wondered why the people on the stage spoke in a softly style, pathetically and unnaturally. Furthermore, some of the celebrated actors, who could speak their native tongue Georgian very well, used to speak it with a Russian accent and nobody cared because it was considered to be posh. So, when I started to work on my first production, my principal ultimatum was that all the actors should speak naturally, as they generally spoke in their everyday life. Nobody objected to my idea. Generally, when a beginner is producing his first performance, every actor in the theatre, engaged or not, tries to be very kind to him, they fulfill all his wishes, they try to make a good impression, they look into his eyes soothingly… To put it all into a nut-shell, it’s a real Garden of Eden all around him. But, unfortunately, my first production was not good enough. No wonder because the cast, dressed up in the fantastic costumes designed by Mamia Malazonaia and acting in the naturally. This was when I realized that the theatre had its own language and each production should have its own register and style of speech, its own melody…

                And then, there came the day when the theatre authorities told me to stage V.Rozov’s comedy of manners “Before the Supper” transtlated by Jansug Charkviani into the Georgian language. It seemed the theatre muses gave me another chance of making my experiments in the scenic speech. You may consider it strange but I still think that it was the best realistic play ever staged on the Georgian stage. Yes, yes, I’m serious! Did this bold claim make you indignant? Perhaps, it did, for it makes me feel embrassed; saying so, I even blushed and started to pull my moustache. However, none of us can deny it, for it’s the truth.

                This production assured me that no matter how realistic the play or its interpretation is, the scenic speech must differ from the everyday talk, as far as the theatre is capable to turn even the everyday life into a real poetry.”

Robert Sturua

Read More →

სოსო ლაღიძე

დღეს სოსო ლაღიძე 81 წლის გახდა.

დაიბადა 1936 წლის 21 იანვარს. რუსთაველის თეატრის მსახიობია 1959 წლიდან. 1980 წელს მიენიჭა საქართველოს სსრ დამსახურებული არტისტის წოდება.

სოსო ლაღიძე ახალგაზრდობიდანვე გამოირჩეოდა კარგი გარეგნული და შემოქმედებითი მონაცემებით. არ აქვს მნიშვნელობა სპექტაკლში მთავარ როლს თამაშობს თუ ეპიზოდს, ყოველ ნამუშევარში აქსოვს თავისი შესაძლებლობების მაქსიმუმს და მაყურებლის ინტერესს იმსახურებს.

ყველა ვინც სოსოს იცნობს გაოცებულია მისი სიყვარულით თეატრის მიმართ და ყველა აღნიშნავს მის განსაკუთრებულ პიროვნულ თვისებებს. მასთან შეხვედრისასვე იგრძნობა მისი თავაზიანობა, გულწრფელობა, გულახდილობა, სითბო და დადებითი ენერგია. თეატრი მისთვის სიცოცხლეზე მეტია.

სოსო ლაღიძის ცხოვრებაში თეატრამდე იყო ფეხბურთი, რომელიც არანაკლებად უყვარდა. ერთ გუნდში თამაშობდა მიშა მესხთან და სერგო კოტრიკაძესთან ერთად. მწვრთნელი პერსპექტიულ ფეხბურთელად მიიჩნევდა, 33 საუკეთესო ფეხბურთელშიც დაასახელეს, მაგრამ ერთ-ერთ მატჩზე საშინელი ტრამვა მიიღო, ფეხი მოიტეხა და ამით დამთავრდა მისი საფეხბურთო კარიერა. მაშინ როდესაც ფეხბურთზე ოცნებაც შეუძლებელი იყო, კარგი მონაცემებისა და შესახედაობის წყალობით თეატრალურ ინსტიტუტში მოეწყო, ბატონი მიხეილ თუმანიშვილის ჯგუფში. ამის შემდეგ კი მისი ცხოვრება მთლიანად შეცვალა რუსთაველის თეატრში მოხვედრამ, რაც მისთვის უდიდესი ბედნიერება იყო.  რუსთაველის თეატრში ისეთ მსახიობებთან ერთად უწევდა მუშაობა  როგორებიც იყვნენ: აკაკი ხორავა, რამაზ ჩხიკვაძე, კარლო საკანდელიძე, გურამ საღარაძე, მედეა ჩახავა და სხვა ლეგენდარული მსახიობები. მათგან ისწავლა თეატრის სიყვარული, ადამიანობა, ურთიერთგაგება და ცხოვრება. ბუმბერაზი მსახიობი ეროსი მანჯგალაძე კი მისი ნამდვილი მამობილი გახდა.

სოსო ლაღიძის შემოქმედება მხოლოდ თეატრით არ შემოიფარგლება. მისი კინოროლები მცირე ეპიზოდურიდან მალევე გადაიზარდა მნიშვნელოვან ნამუშევრებად. განსაკუთრებით დასამახსოვრებელი კინოროლია გაბრიელი - ფილმში „ლონდრე“.

სცენაზე შესრულებული მნიშვნელოვანი როლებია:

ლაპჩენკო („ისინი შეხვდნენ ერთმანეთს“), ვეფხია ხალიბაური („ამბავი სიყვარულისა“), ლადო („ფიროსმანი“), გურამი („ზღვის შვილები“), თამაზი („გზა მშვიდობისა“), ჯიმ კარი („წვიმის გამყიდველი“), უფლისწული („სიბრძნე სიცრუისა“), ჰემონი („ანტიგონე“), ზაზა ნაკაშიძე („საბრალდებო დასკვნა“), გერა („გვადი ბიგვა“), გოგი („კავკასიური ცარცის წრე“), გრეი („რიჩარდ III”), საფრანგეთის მეფე („მეფე ლირი“), როსსი („მაკბეტი“), კვანტი - დაუდე („სალამურა“), თავადი  ფანტიაშვილი („მზის დაბნელება საქართველოში“).

რობერტ სტურუა: „სოსო ლაღიძე ისეთ მსახიობთა რიცხვს განეკუთვნება, რომლებიც პერსონაჟს თავის პიროვნულ მომხიბვლელობას და შარმს უნაწილებენ ხოლმე, სწორედ ასეთი მიმზიდველობით გამოირჩევიან მისი გმირები. ლაღიძე მკვეთრ გამომსახველობით ხერხებს შესრულების რბილ, მშვიდ მანერას ამჯობინებს, გაწონასწორებული შინაგანი რიტმი ადვილად აღსაქმელს ხდის მის ნამუშევარს, გმირის შინაგანი ცხოვრების სულიერ ძვრებს ნათლად წარმოაჩენს მაყურებლის წინაშე.“

ჯემალ ღაღანიძე: „როდესაც მთხოვეს სოსოზე რამე დამეწერა, დავიბენი, იმდენად საინტერესო პიროვნებაა, იმდენი დადებითი თვისება აქვს, ამის აღწერას პოეტი, მწერალი, ან თეატრმცოდნე თუ შესძლებს. მე არც ერთი, არც მეორე და არც მესამე ვარ. მდგომარეობიდან ისევ განგებამ გამომიყვანა, გამახსენა ცხოვრების ერთი ეპიზოდი: ეს მოხდა ორმოციოდე წლის წინ რუსთაველის თეატრში ახალი სპექტაკლის მზადებისას რეპეტიციაზე ბ-ნი სერგო ზაქარიაძე დამწყებ მსახიობს მამა-შვილურ რჩევას აძლევდა: „შვილო, ამ სპექტაკლში შენი შექმნილი სახე ისეთი ლამაზი, პატიოსანი, საყვარელი და სუფთა უნდა იყოს, როგორც ჩვენი სოსო ლაღიძეა, რომელიც ბოჩოლას სუფთა თვალებით იყურება. “ აბა, მითხარით, ამაზე დიდებული დახასიათებაკიდევ არსებობს?!  მადლობა განგებას ამ ეპიზოდის გახსენებისთვის.

გავიდა რა ორმოცი წელი, 70 წლის სოსო დღესაც ბოჩოლას თვალებით გვიყურებს. მჯერა 30 წლის შემდეგ, 100 წლის იუბილეს სოსო ასეთივე სუფთა თვალებით შეხვდება.

არ ვიცი, რომელ ბრძენს უთქვამს: „უძლიერესია ის, ვინც თავის თავს ფლობს“. სოსომ ეს შესძლო დასძლია, როგორც ობლობა, ასევე გაჭირვება და დუხჭირი ცხოვრება. იმის მაგიერ, რომ კაცთმოძულე გამხდარიყო, პირიქით - კაცთმოყვარე გახდა. შექმნა თითით საჩვენებელი ოჯახი, შეიძინა და თავი შეაყვარა უამრავ მეგობარს, მაყურებელს, მათ შორის მეც გახლავართ. თითქმის ნახევარი საუკუნეა მე და სოსო რუსთაველის თეატრის სცენაზე პარტნიორობას ვუწევთ ერთმანეთს. დღემდე ერთად ვართ ჭირსა თუ ლხინში. ეს მე ძალიან დიდ ბედნიერებას მანიჭებს. სოსო ის კეთილი კაცია, რომელიც ბოროტებას ებრძვის, სიკეთეს თესავს ხალხში. ამიტომ დარწმუნებული ვარ ღმერთი მასთან იქნება - დიდხანს, კიდევ დიდხანს იცოცხლებს, ამინ.“ (2006წ.)

სოსო ლაღიძე: „განვლილ ცხოვრებას რომ ვაკვირდები, ვხვდები, რომ გაცილებით უკეთ შემეძლო კარიერის გაძღოლა კინოშიც და თეატრშიც, მაგრამ ყველაფერზე წინ მაინც ოჯახი დავაყენე და ნაკლებად ვმუშაობდი საკუთარ თავზე. ამას ჩემს სიზარმაცეს უფრო ვაბრალებ. მეტის გაკეთება შემეძლო. იმით კი ძალიან იღბლიანი ვყოფილვარ , რომ საოცარ ადამიანებში და პროფესიონალებში გავიზარდე და როგორ ფიქრობთ, მაქვს უფლება, რაიმე ცუდი გავაკეთო.“

(მასალები დაცულია რუსთაველის თეატრის მუზეუმში.)

| თაკო მელიქიშვილი |

Read More →

რობერტ სტურუას ექსპერიმენტები სცენურ მეტყველებასთან დაკავშირებით

„თეატრში რომ მოვედი, ერთი დიდი სურვილი მქონდა, მსახიობებს ადამიანურად, ბუნებრივად ელაპარაკათ. ბავშვობიდან მიკვირდა, რომ სცენიდან მესმოდა ამაღლებული, პათეტიკური, გადაპრანჭული მეტყველება. უფრო მეტიც-ზოგიერთი ცნობილი მსახიობი, რომელიც ბრწყინვალედ ფლობდა ქართულს, სცენაზე რუსული აქცენტით ლაპარაკობდა და ამას ყველანი ჩვეულებრივ ამბად მიიჩნევდნენ. ამიტომ, რამდენადაც შემეძლო, პირველ სპექტაკლზე მუშაობისას კატეგორიულად მოვითხოვე, ელაპარაკათ ისე, როგორც ცხოვრებაში ლაპარაკობდნენ. საოცარია, წინააღმდეგობა არავის გაუწევია. საერთოდ, როცა ახალბედა რეჟისორი პირველ სპექტაკლზე მუშაობს, მისდამი ყველა კეთილადაა განწყობილი, თვალებში შესციცინებენ, ყველა მოთხოვნას უსიტყვოდ უსრულებენ, ცდილობენ თავი შეაყვარონ, ყველა „ეტრფის“, ვინც სპექტაკლშია დაკავებული და ვინც არა. მოკლედ, ნამდვილი სამოთხეა, ედემის ბაღი. მაგრამ სამწუხაროდ, სპექტაკლი არ გამოგვივიდა, ან კი როგორ გამოგვივიდოდა, როცა მამია მალაზონიას მიერ შექმნილ ირეალურ ზღაპრულ სამყაროში ფერადოვან კოსტუმებში გამოწყობილი გმირები უბრალო, ყოფითი ენით ლაპარაკობდნენ. მაშინ მივხდი, რომ თეატრს, ყველა სპექტაკლს თავისი ენა აქვს, თავისი ტონალობა, თავისი მელოდიურობა... და აი, თეატრის ხელმძღვანელობამ დამავალა, დამედგა ვ. როზოვის ყოფითი კომედია- „ვახშმობის წინ“, რომელიც ჩვენი თხოვნით გადმოაქართულა ჯანსუღ ჩარკვიანმა. თითქოს თეატრის მუზებმა კიდევ ერთი საშუალება მომცეს, გამეგრძელებინა ჩემი ექსპერიმენტები სცენურ მეტყველებასთან დაკავშრებით. თუ გნებავთ, ჩემს ახირებად მიიჩნიეთ, მაგრამ დღემდე მჯერა, რომ „ვახშმობის წინ“ საუკეთესო რეალისტურია სპექტაკლია ქართული თეატრის ისტორიაში. დიახ, დიახ! აღშფოთდით? მე კი სირცხვილისგან ლოყები შემეფაკლა და ულვაშებიც ამიცმაცუნდა, მაგრამ ასეა და რა ვქნათ.

ამ სპექტაკლმა დამარწმუნა, რომ რაოდენ რეალისტური ნაწარმოებიც არ უნდა დადგა, მსახიობთა მეტყველება ჩვეულებრივი ყოფითი მეტყველებისაგან მკვეთრად უნდა განსხვავდებოდეს, რადგან თეატრი ცხოვრებას პოეზიის საგნად აქცევს.“

რობერტ სტურუა

Read More →